Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ:
Βαθμιαία από τον 18ο αιώνα και κυρίως κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα όροι όπως ο γαλλικός litt`erature ή ο αγγλικός literature άρχισαν να περιορίζουν τη σημασία τους, αντιστοιχώντας σε αυτό που έρχεται στα τέλη του 19ου αι. να δηλώσει ο νεοελληνικός νεολογισμός «λογοτεχνία». Η λογοτεχνία μ’ αυτή τη νεότερη έννοια του όρου, αντιστοιχεί σε κάτι λιγότερο ευρύ από τη γραμματεία (κάθε αξιόλογο κείμενο ή τα «γραπτά μνημεία» του μεσαίωνα) αλλά ευρύτερο από την έμμετρη ποίηση.˙ Συμπεριλαμβάνει και διακρίνει διάφορα είδη ή γένη, τα μεγαλύτερα από τα οποία είναι η ποίηση...., η δραματουργία...., η πεζογραφία.
Μέχρι τον 17ο αι. το ενδιαφέρον ήταν επικεντρωμένο στο ζήτημα των σχέσεων του ποιήματος με τον ακροατή ή τον αναγνώστη (....) η διάσταση που μελετήθηκε περισσότερο ήταν, εκείνη της ρητορικής.
Από τον 19ο αι. Αρχίζουν να διερευνώνται συστηματικά άλλες ιδιαίτερες διαστάσεις των λογοτεχνικών κειμένων. Τέσσερις τέτοιες διαστάσεις καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τον προβληματισμό μας σχετικά με τη λογοτεχνία, την ανάγνωση και την αξία της:
A. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ: Λογοτεχνικό είναι ένα κείμενο το οποίο, όπως κάθε έργο τέχνης, γίνεται πηγή καθαρής απόλαυσης του κάλλους, της ομορφιάς που αισθητοποιεί (επίδραση άσκεισε ο Καντ).
B. ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: Λογοτεχνικό είναι ένα κείμενο όταν διατηρεί μια ιδιαίτερη σχέση αμεσότητας ή αυθεντικότητας με την ιδιοσυστασία ενός δημιουργικού ανθρώπινου πνεύματος, το οποίο και εκφράζει (πνεύμα με υπόσταση συλλογικού ή ατομικού υποκειμένου) (Επίδραση ρομαντισμού).
C. ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Βασικό στοιχείο της λογοτεχνικής δημιουργίας.
D. ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Θέμα εντατικής και κάποτε αποκλειστικής προσοχής.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
1 Ιδιαίτερη μορφή γλώσσας που διαφέρει από κάθε άλλο είδος πεζού λόγου, όπως για παράδειγμα ένα επιστημονικό εγχειρίδιο.
2 Πλοκή η οποία κρατά αδιάλειπτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
3 Δημιουργία έντονων συναισθημάτων & ευαρέσκεια κατά την ανάγνωση
4 Φαντασία που είτε αναπαριστά αληθοφανείς πλην όμως μη πραγματικές εικόνες, είτε δημιουργεί καταστάσεις που δεν υπάρχουν αλλά με τρόπο ρεαλιστικό και αληθοφανή.
. ΘΕΜΑ – ΥΦΟΣ – ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΩΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΑΛΛΑ & ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΕΝΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ.
ΘΕΜΑ: Το ζήτημα «περί του οποίου» μπορούμε να θεωρήσουμε ότι «μιλά»
ένα κείμενο ή το οποίο επιλέγουμε εμείς να συζητήσουμε με αφορμή
την ανάγνωση του κειμένου. Το θέμα μπορεί να είναι διατυπωμένο
ρητά στον τίτλο ή και να υποδηλώνεται απλώς μέσα στο κείμενο.
ΥΦΟΣ: Βασικά χαρακτηριστικά του τρόπου με τον οποίο το κείμενο
χειρίζεται τη γλώσσα. Το ύφος μπορεί να αφορά το γλωσσικό ιδίωμα
του κειμένου αλλά και ειδικότερα χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας του.
ΡΗΤΟΡΙΚΗ: Η πλέον κρίσιμη διάσταση του ύφους του. Συστατικό της στοιχείο είναι οι λεγόμενοι τρόποι ή τα σχήματα λόγου:παρομοιώσεις & μεταφορές, αλληγορία & ειρωνεία.(μετωνυμία & οξύμωρο)
. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ «ΝΟΗΜΑΤΟΣ» ΕΝΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ
Είναι πολλές και διάφορες οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας, οι οποίες αναζητούν τους μηχανισμούς ή τους τρόπους, μέσω των οποίων το λογοτέχνημα μεταφέρει δεδομένα νοήματα ή μετέχει σε μια συγκρότηση και επεξεργασία νοημάτων. Διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με το που τοποθετεί η κάθε προσέγγιση την έδρα του ζητούμενου νοήματος: σε χαρακτηριστικά, υποσυνείδητα ίσως, του ψυχικού ή πνευματικού κόσμου του συγγραφέα; Σε αντιλήψεις ή τρόπους σκέψης μιας ορισμένης εποχής ή κοινωνικής ομάδας; Στην πρόσληψη του λογοτεχνήματος από τους εκάστοτε αναγνώστες;
. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ή ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ «ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ».
ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΣ: Κληροδότημα ιστορικής σκέψης του 19ου αι. παράλληλα με τη νεότερη ιδέα της λογοτεχνίας.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ: Τα διάφορα έθνη ακολουθούν διαδοχικές φάσεις γένεσης, ωρίμανσης και, ενδεχομένως παρακμής, περίπου σαν ζωντανοί οργανισμοί• είναι ενσωματωμένα, με τις ιδιομορφίες του το καθένα, στην συνολική ροή της οικουμενικής εξέλιξης και προόδου του ανθρώπινου γένους• κορύφωση της εξέλιξης αυτής είναι η πολιτική οργάνωση εθνών σε κράτη, τα οποία, σύμφωνα με το νεότερο δυτικό-ευρωπαϊκό πρότυπο, τείνουν να δημιουργήσουν συμπαγείς κοινότητες, βασιζόμενες μεταξύ άλλων, σε μια κοινή εθνική γλώσσα.
Για τον ιστορικισμό, η λογοτεχνία κάθε γλώσσας έχει την ιστορία της, η οποία ταυτίζεται: με την ιστορία του αντίστοιχου έθνους, εκφράζοντας κάθε ξεχωριστή φάση της εξέλιξής του• είναι έκφραση και καλλιέργεια της ιδιοσυστασίας του έθνους, το οποίο μιλάει, γράφει και διαβάζει τη γλώσσα αυτή, μέσα από την εκπαίδευση που βαθμιαία γενικεύεται. Η λογοτεχνία, και μάλιστα η σύγχρονη, αναδεικνύεται έτσι σε συστατικό στοιχείο μιας εθνικής παιδείας: καλλιεργείται, ανθολογείται, ταξινομείται, φυλάσσεται, διαβάζεται και διδάσκεται ως «εθνική λογοτεχνία».
Παράλληλα, η ιδέα της διευρύνεται για να συμπεριλάβει λαϊκές εθνικές προφορικές παραδόσεις, οι οποίες μέχρι τότε ελάχιστα είχαν απασχολήσει την ευρωπαϊκή λογιοσύνη. Με αυτή τη μορφή η λογοτεχνία όχι μόνο αρχίζει να διδάσκεται στη βασική εκπαίδευση, αλλά γίνεται αντικείμενο ειδικευμένων πανεπιστημιακών προγραμμάτων εκπαίδευσης και έρευνας. Αναπτύσσεται συνάμα η συγκριτική γραμματολογία με σκοπό τη σύγκριση των εθνικών λογοτεχνιών, τη μελέτη των σχέσεων επίδρασης μεταξύ τους μέσα στο χρόνο, κυρίως από την οπτική των λογοτεχνιών που θεωρούνται περισσότερο αναπτυγμένες ή πιο ώριμες από τις υπόλοιπες.
Μια τέτοια σύζευξη των σχέσεων μεταξύ εθνικής ιστορίας και σύγχρονης λογοτεχνίας δύσκολα ανιχνεύεται σε παλαιότερους χρόνους. Οι λόγιοι της Δύσης μέχρι τον 18ο αι. Μπορεί να κατέγραφαν την εξέλιξη της λογοτεχνίας της μίας ή της άλλης γλώσσας, αλλά έμειναν κυρίως στην προσπάθεια χρονολογικής κατάταξης και αξιολόγησης των κειμένων με βάση οικουμενικά κριτήρια και κανόνες: ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη σχέση τους με τα κλασσικά πρότυπα, παρά για την ανάδειξη εθνικών λογοτεχνικών ιδιαιτεροτήτων. Ο Ιταλός φιλόσοφός Ι. Β. Βίκο (1688-1744), πρόδρομος του ρομαντισμού, είναι από τους πρώτους που συνέδεσαν άμεσα τη λογοτεχνία με τη νεότερη ιστορική εξέλιξη λαών ή εθνών. Και μόνο τον 19ο αι. έχουμε δείγματα συστηματικής και γενικευμένης, στην Ευρώπη, συγγραφής ιστοριών της λογοτεχνίας ως έκφρασης εθνικού πνεύματος
I.B. BIKO
Η νεότερη ιστορική αντίληψη για τη λογοτεχνία δεν επιβλήθηκε δίχως εντάσεις.... Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η ανάγνωση της λογοτεχνίας τροφοδότησε και ριζοσπαστικές ιδέες που απομακρύνθηκαν από την ιστοριστική προσέγγιση του ανθρώπινου πολιτισμού: ακολούθησαν και υπέδειξαν κατευθύνσεις προβληματισμού που αμφισβήτησαν την υπαγωγή της λογοτεχνίας στη μελέτη της εθνικής ιστορίας.
Μοχλό στην εξέλιξη αυτή διαδραμάτισε η επίγνωση της λογοτεχνικότητας κάθε γλώσσας, ιδίως μάλιστα της ιστοριογραφικής, καθώς και η αναγνώριση της λογοτεχνίας ως πηγής ιδιόρρυθμης αντίληψης και αίσθησης του ιστορικού χρόνου........
Αν όμως η λογοτεχνία είναι που επεξεργάζεται και καλλιεργεί τα σχήματα που χρησιμοποιεί η ιστοριογραφία, τότε η ιστορία δεν προηγείται της λογοτεχνίας, συμπορεύεται μ’ αυτή: πως μπορεί λοιπόν να γραφτεί και να μελετηθεί η ιστορία της λογοτεχνίας, λες και η πρώτη είναι ανεξάρτητη από τη δεύτερη;
Εξάλλου πολλοί μιλάνε, σήμερα, για μια μετα-νεωτερική εποχή, που αναζητεί τη δική της αίσθηση ή εικόνα του ανθρώπου και της ιστορίας του, πέρα από τα σχήματα που καθιέρωσε ο νεώτερος ιστορικισμός.
ΠΗΓΕΣ
Benoit Annick & Fontaine Gay (επιμ.), Ευρωπαϊκά Γράμματα: Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας Εκδ. Σοκόλη, μτφρ. Α. Ζηράς κ.ά., τ. Β, Αθήνα 1999 (Lettres Européenes: Histoire de la Literature Européene, 1992).
Γκότση Γ. & Προβατά Δ., Ιστορία της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Από τις αρχές του 18ου έως τον 20ο αιώνα, εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2000.
Βαθμιαία από τον 18ο αιώνα και κυρίως κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα όροι όπως ο γαλλικός litt`erature ή ο αγγλικός literature άρχισαν να περιορίζουν τη σημασία τους, αντιστοιχώντας σε αυτό που έρχεται στα τέλη του 19ου αι. να δηλώσει ο νεοελληνικός νεολογισμός «λογοτεχνία». Η λογοτεχνία μ’ αυτή τη νεότερη έννοια του όρου, αντιστοιχεί σε κάτι λιγότερο ευρύ από τη γραμματεία (κάθε αξιόλογο κείμενο ή τα «γραπτά μνημεία» του μεσαίωνα) αλλά ευρύτερο από την έμμετρη ποίηση.˙ Συμπεριλαμβάνει και διακρίνει διάφορα είδη ή γένη, τα μεγαλύτερα από τα οποία είναι η ποίηση...., η δραματουργία...., η πεζογραφία.
Μέχρι τον 17ο αι. το ενδιαφέρον ήταν επικεντρωμένο στο ζήτημα των σχέσεων του ποιήματος με τον ακροατή ή τον αναγνώστη (....) η διάσταση που μελετήθηκε περισσότερο ήταν, εκείνη της ρητορικής.
Από τον 19ο αι. Αρχίζουν να διερευνώνται συστηματικά άλλες ιδιαίτερες διαστάσεις των λογοτεχνικών κειμένων. Τέσσερις τέτοιες διαστάσεις καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τον προβληματισμό μας σχετικά με τη λογοτεχνία, την ανάγνωση και την αξία της:
A. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ: Λογοτεχνικό είναι ένα κείμενο το οποίο, όπως κάθε έργο τέχνης, γίνεται πηγή καθαρής απόλαυσης του κάλλους, της ομορφιάς που αισθητοποιεί (επίδραση άσκεισε ο Καντ).
B. ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: Λογοτεχνικό είναι ένα κείμενο όταν διατηρεί μια ιδιαίτερη σχέση αμεσότητας ή αυθεντικότητας με την ιδιοσυστασία ενός δημιουργικού ανθρώπινου πνεύματος, το οποίο και εκφράζει (πνεύμα με υπόσταση συλλογικού ή ατομικού υποκειμένου) (Επίδραση ρομαντισμού).
C. ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Βασικό στοιχείο της λογοτεχνικής δημιουργίας.
D. ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Θέμα εντατικής και κάποτε αποκλειστικής προσοχής.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
1 Ιδιαίτερη μορφή γλώσσας που διαφέρει από κάθε άλλο είδος πεζού λόγου, όπως για παράδειγμα ένα επιστημονικό εγχειρίδιο.
2 Πλοκή η οποία κρατά αδιάλειπτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
3 Δημιουργία έντονων συναισθημάτων & ευαρέσκεια κατά την ανάγνωση
4 Φαντασία που είτε αναπαριστά αληθοφανείς πλην όμως μη πραγματικές εικόνες, είτε δημιουργεί καταστάσεις που δεν υπάρχουν αλλά με τρόπο ρεαλιστικό και αληθοφανή.
. ΘΕΜΑ – ΥΦΟΣ – ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΩΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΑΛΛΑ & ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΕΝΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ.
ΘΕΜΑ: Το ζήτημα «περί του οποίου» μπορούμε να θεωρήσουμε ότι «μιλά»
ένα κείμενο ή το οποίο επιλέγουμε εμείς να συζητήσουμε με αφορμή
την ανάγνωση του κειμένου. Το θέμα μπορεί να είναι διατυπωμένο
ρητά στον τίτλο ή και να υποδηλώνεται απλώς μέσα στο κείμενο.
ΥΦΟΣ: Βασικά χαρακτηριστικά του τρόπου με τον οποίο το κείμενο
χειρίζεται τη γλώσσα. Το ύφος μπορεί να αφορά το γλωσσικό ιδίωμα
του κειμένου αλλά και ειδικότερα χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας του.
ΡΗΤΟΡΙΚΗ: Η πλέον κρίσιμη διάσταση του ύφους του. Συστατικό της στοιχείο είναι οι λεγόμενοι τρόποι ή τα σχήματα λόγου:παρομοιώσεις & μεταφορές, αλληγορία & ειρωνεία.(μετωνυμία & οξύμωρο)
. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ «ΝΟΗΜΑΤΟΣ» ΕΝΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ
Είναι πολλές και διάφορες οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας, οι οποίες αναζητούν τους μηχανισμούς ή τους τρόπους, μέσω των οποίων το λογοτέχνημα μεταφέρει δεδομένα νοήματα ή μετέχει σε μια συγκρότηση και επεξεργασία νοημάτων. Διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με το που τοποθετεί η κάθε προσέγγιση την έδρα του ζητούμενου νοήματος: σε χαρακτηριστικά, υποσυνείδητα ίσως, του ψυχικού ή πνευματικού κόσμου του συγγραφέα; Σε αντιλήψεις ή τρόπους σκέψης μιας ορισμένης εποχής ή κοινωνικής ομάδας; Στην πρόσληψη του λογοτεχνήματος από τους εκάστοτε αναγνώστες;
. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ή ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ «ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ».
ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΣ: Κληροδότημα ιστορικής σκέψης του 19ου αι. παράλληλα με τη νεότερη ιδέα της λογοτεχνίας.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ: Τα διάφορα έθνη ακολουθούν διαδοχικές φάσεις γένεσης, ωρίμανσης και, ενδεχομένως παρακμής, περίπου σαν ζωντανοί οργανισμοί• είναι ενσωματωμένα, με τις ιδιομορφίες του το καθένα, στην συνολική ροή της οικουμενικής εξέλιξης και προόδου του ανθρώπινου γένους• κορύφωση της εξέλιξης αυτής είναι η πολιτική οργάνωση εθνών σε κράτη, τα οποία, σύμφωνα με το νεότερο δυτικό-ευρωπαϊκό πρότυπο, τείνουν να δημιουργήσουν συμπαγείς κοινότητες, βασιζόμενες μεταξύ άλλων, σε μια κοινή εθνική γλώσσα.
Για τον ιστορικισμό, η λογοτεχνία κάθε γλώσσας έχει την ιστορία της, η οποία ταυτίζεται: με την ιστορία του αντίστοιχου έθνους, εκφράζοντας κάθε ξεχωριστή φάση της εξέλιξής του• είναι έκφραση και καλλιέργεια της ιδιοσυστασίας του έθνους, το οποίο μιλάει, γράφει και διαβάζει τη γλώσσα αυτή, μέσα από την εκπαίδευση που βαθμιαία γενικεύεται. Η λογοτεχνία, και μάλιστα η σύγχρονη, αναδεικνύεται έτσι σε συστατικό στοιχείο μιας εθνικής παιδείας: καλλιεργείται, ανθολογείται, ταξινομείται, φυλάσσεται, διαβάζεται και διδάσκεται ως «εθνική λογοτεχνία».
Παράλληλα, η ιδέα της διευρύνεται για να συμπεριλάβει λαϊκές εθνικές προφορικές παραδόσεις, οι οποίες μέχρι τότε ελάχιστα είχαν απασχολήσει την ευρωπαϊκή λογιοσύνη. Με αυτή τη μορφή η λογοτεχνία όχι μόνο αρχίζει να διδάσκεται στη βασική εκπαίδευση, αλλά γίνεται αντικείμενο ειδικευμένων πανεπιστημιακών προγραμμάτων εκπαίδευσης και έρευνας. Αναπτύσσεται συνάμα η συγκριτική γραμματολογία με σκοπό τη σύγκριση των εθνικών λογοτεχνιών, τη μελέτη των σχέσεων επίδρασης μεταξύ τους μέσα στο χρόνο, κυρίως από την οπτική των λογοτεχνιών που θεωρούνται περισσότερο αναπτυγμένες ή πιο ώριμες από τις υπόλοιπες.
Μια τέτοια σύζευξη των σχέσεων μεταξύ εθνικής ιστορίας και σύγχρονης λογοτεχνίας δύσκολα ανιχνεύεται σε παλαιότερους χρόνους. Οι λόγιοι της Δύσης μέχρι τον 18ο αι. Μπορεί να κατέγραφαν την εξέλιξη της λογοτεχνίας της μίας ή της άλλης γλώσσας, αλλά έμειναν κυρίως στην προσπάθεια χρονολογικής κατάταξης και αξιολόγησης των κειμένων με βάση οικουμενικά κριτήρια και κανόνες: ενδιαφέρονταν περισσότερο για τη σχέση τους με τα κλασσικά πρότυπα, παρά για την ανάδειξη εθνικών λογοτεχνικών ιδιαιτεροτήτων. Ο Ιταλός φιλόσοφός Ι. Β. Βίκο (1688-1744), πρόδρομος του ρομαντισμού, είναι από τους πρώτους που συνέδεσαν άμεσα τη λογοτεχνία με τη νεότερη ιστορική εξέλιξη λαών ή εθνών. Και μόνο τον 19ο αι. έχουμε δείγματα συστηματικής και γενικευμένης, στην Ευρώπη, συγγραφής ιστοριών της λογοτεχνίας ως έκφρασης εθνικού πνεύματος
I.B. BIKO
Η νεότερη ιστορική αντίληψη για τη λογοτεχνία δεν επιβλήθηκε δίχως εντάσεις.... Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η ανάγνωση της λογοτεχνίας τροφοδότησε και ριζοσπαστικές ιδέες που απομακρύνθηκαν από την ιστοριστική προσέγγιση του ανθρώπινου πολιτισμού: ακολούθησαν και υπέδειξαν κατευθύνσεις προβληματισμού που αμφισβήτησαν την υπαγωγή της λογοτεχνίας στη μελέτη της εθνικής ιστορίας.
Μοχλό στην εξέλιξη αυτή διαδραμάτισε η επίγνωση της λογοτεχνικότητας κάθε γλώσσας, ιδίως μάλιστα της ιστοριογραφικής, καθώς και η αναγνώριση της λογοτεχνίας ως πηγής ιδιόρρυθμης αντίληψης και αίσθησης του ιστορικού χρόνου........
Αν όμως η λογοτεχνία είναι που επεξεργάζεται και καλλιεργεί τα σχήματα που χρησιμοποιεί η ιστοριογραφία, τότε η ιστορία δεν προηγείται της λογοτεχνίας, συμπορεύεται μ’ αυτή: πως μπορεί λοιπόν να γραφτεί και να μελετηθεί η ιστορία της λογοτεχνίας, λες και η πρώτη είναι ανεξάρτητη από τη δεύτερη;
Εξάλλου πολλοί μιλάνε, σήμερα, για μια μετα-νεωτερική εποχή, που αναζητεί τη δική της αίσθηση ή εικόνα του ανθρώπου και της ιστορίας του, πέρα από τα σχήματα που καθιέρωσε ο νεώτερος ιστορικισμός.
ΠΗΓΕΣ
Benoit Annick & Fontaine Gay (επιμ.), Ευρωπαϊκά Γράμματα: Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας Εκδ. Σοκόλη, μτφρ. Α. Ζηράς κ.ά., τ. Β, Αθήνα 1999 (Lettres Européenes: Histoire de la Literature Européene, 1992).
Γκότση Γ. & Προβατά Δ., Ιστορία της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Από τις αρχές του 18ου έως τον 20ο αιώνα, εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2000.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου